Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể nhằm nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực KH&CN, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Thực trạng phát triển nguồn nhân lực KH&CN ở Việt Nam cho thấy một số thành tựu đáng kể. Số lượng nhân lực nghiên cứu và phát triển (R&D) đã tăng đều đặn, từ khoảng 112.583 người vào năm 2018 lên 197.887 người vào năm 2021. Đội ngũ nhà khoa học có trình độ cao cũng gia tăng, với số lượng cán bộ có trình độ sau đại học trong lĩnh vực KH&CN tăng đáng kể. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của Việt Nam vào lĩnh vực KH&CN đã mang lại kết quả tích cực.

Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế và thách thức cần được giải quyết. Tỷ lệ nhân lực R&D trên dân số còn thấp, chỉ đạt khoảng 8-9 người trên một vạn dân vào năm 2023. Năng suất lao động chưa cao, với năng suất lao động năm 2024 ước đạt khoảng 218 triệu đồng/lao động. Khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn vẫn còn lớn, với nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên mới tốt nghiệp thường cần đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này cho thấy cần có sự điều chỉnh và cải thiện trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực KH&CN.

Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN, cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ. Thứ nhất, cần đổi mới mạnh mẽ đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc cập nhật chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Việc này sẽ giúp nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu thực tiễn của thị trường lao động.

Thứ hai, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài, bao gồm việc xây dựng thang lương, phụ cấp đặc thù và cạnh tranh. Điều này sẽ giúp thu hút và giữ chân những nhân tài trong lĩnh vực KH&CN.

Thứ ba, cần tăng cường đầu tư và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc phấn đấu đạt mức 1% GDP trong ngắn hạn và hướng tới 2% trong dài hạn. Đầu tư tài chính ổn định sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu và phát triển.

Cuối cùng, cần xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, bao gồm việc thay đổi cách đánh giá, tạo không gian cho thử nghiệm và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Văn hóa đổi mới sáng tạo sẽ tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của KH&CN.

Kết luận, phát triển nguồn nhân lực KH&CN là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với những nỗ lực và giải pháp quyết liệt, Việt Nam có thể xây dựng một đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Việc này không chỉ đòi hỏi sự nỗ lực từ phía chính phủ và các tổ chức mà còn cần sự tham gia tích cực của toàn xã hội.

Thành phố Đà Nẵng đang lên kế hoạch tăng cường nhân lực hỗ trợ chuyển đổi số tại các xã, phường nhằm đẩy mạnh việc triển khai chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) tại địa phương. Mới đây, ông Lương Nguyễn Minh Triết, Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng, đã ký công văn gửi các sở, ban, ngành và UBND các xã, phường về việc triển khai chuyển đổi số và ứng dụng CNTT.

Theo đó, thành phố sẽ cử sinh viên ngành CNTT từ các trường đại học về hỗ trợ các xã, phường trong quá trình chuyển đổi số. Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN) sẽ làm việc với Trường Đại học FPT, Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông Việt – Hàn (VKU), Đại học Đà Nẵng để trao đổi về việc cử sinh viên ngành CNTT hỗ trợ tại các xã, phường.

Sở KHCN cũng được yêu cầu xây dựng tiêu chí, tiêu chuẩn hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ tại xã, phường và tham gia vào quy trình tuyển dụng và bồi dưỡng, tập huấn bước đầu cho các nhân sự này. Lãnh đạo UBND TP Đà Nẵng cũng yêu cầu Sở KHCN nghiên cứu, xem xét không yêu cầu nhân sự phải có trình độ đại học ngành CNTT mà ưu tiên đáp ứng yêu cầu công việc thực tế tại địa phương.

Trong trường hợp không tuyển dụng hoặc không hợp đồng lao động được nhân sự phụ trách CNTT, Sở KHCN sẽ chủ động làm việc với VNPT Đà Nẵng hoặc Viettel Đà Nẵng để hợp đồng dịch vụ cử người đến thường trực tại các xã, phường hỗ trợ công tác chuyển đổi, vận hành chính quyền điện tử và các hệ thống liên quan.

UBND TP Đà Nẵng cũng yêu cầu Sở Nội vụ thường xuyên rà soát thực trạng và nhu cầu bố trí nhân sự phụ trách CNTT tại các xã, phường. Đồng thời, theo dõi và hướng dẫn việc thực hiện hợp đồng lao động và chế độ, chính sách đối với hợp đồng lao động theo quy định.

Chế độ chính sách đối với nhân sự hợp đồng lao động sẽ được thực hiện tương tự như công chức và được hưởng mức hỗ trợ đối với người làm công tác chuyên trách về chuyển đổi số, an toàn thông tin mạng, an ninh mạng, với mức 5 triệu đồng/tháng.

Trước đó, để hỗ trợ người dân làm thủ tục hành chính nhanh chóng, thuận tiện, TP Đà Nẵng đã thành lập tổ ứng cứu công nghệ ở xã vùng cao, đặc biệt khó khăn. Sở KHCN TP Đà Nẵng cũng đề xuất chi 500 triệu đồng cho mỗi xã, phường để nâng cấp hạ tầng CNTT.

Đà Nẵng hy vọng rằng việc tăng cường nhân lực hỗ trợ chuyển đổi số tại các xã, phường sẽ giúp đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số và ứng dụng CNTT tại địa phương, mang lại nhiều lợi ích cho người dân và doanh nghiệp.