Ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông đang là những thách thức cấp thiết đối với thành phố Hà Nội. Với sự gia tăng chóng mặt của phương tiện giao thông, trong đó có hơn 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, hạ tầng giao thông đô thị đang phải đối mặt với áp lực rất lớn. Nhận thức được vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 20 vào ngày 12/7/2024, yêu cầu Hà Nội thực hiện các biện pháp quyết liệt nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí, trong đó có kế hoạch hạn chế xe máy chạy xăng vào khu vực Vành đai 1.
Việc triển khai kế hoạch này, tuy nhiên, cũng đặt ra nhiều thách thức và cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng để tránh gây ra những tác động tiêu cực đến đời sống của người dân và hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Trong thời gian qua, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông, bao gồm việc phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng và khuyến khích sử dụng xe điện. Tuy nhiên, việc cấm xe máy ở Vành đai 1 cũng có thể gây ra nhiều tác động đến đời sống và chi phí tuân thủ của người dân.
Ước tính, việc thay thế 600.000 xe máy trong khu vực Vành đai 1 với mức giá trung bình khoảng 25 triệu đồng/xe sẽ dẫn đến tổng chi phí chuyển đổi ước tính lên đến 15.000 tỷ đồng. Ngoài ra, việc chuyển đổi sang xe điện cũng mở ra cơ hội lớn cho các hãng xe của Việt Nam. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp nội địa không chuẩn bị kịp, nguy cơ xe máy điện từ nước ngoài với giá rẻ, chất lượng kém tràn về và chiếm lĩnh thị trường là hoàn toàn có thể xảy ra.
Để hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang xe điện, các chuyên gia cho rằng cần có các chính sách hỗ trợ như cung cấp tài chính ưu đãi cho người mua, ban hành tiêu chuẩn, quy trình kiểm định để đảm bảo an toàn, và khuyến khích sử dụng pin Li-ion thay cho pin axit chì. Bên cạnh đó, Hà Nội cũng cần ưu tiên tối đa nguồn lực cho giao thông công cộng, bao gồm tăng số lượng xe buýt sạch, mở rộng hệ thống metro, xây dựng các trạm trung chuyển liên thông, và số hóa hệ thống vé.
Theo quy hoạch, Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ hoàn thành 410 km đường sắt đô thị, và đến năm 2045 là 616 km. Đây là hướng đi đúng đắn, nhưng đòi hỏi sự tăng tốc đầu tư và quyết liệt hơn trong thực hiện. Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện là xu thế tất yếu, phù hợp với mục tiêu giảm phát thải và nâng cao chất lượng sống đô thị. Tuy nhiên, chính sách xanh không thể là chính sách hành chính áp đặt. Quá trình chuyển đổi cần có lộ trình rõ ràng, đánh giá tác động kỹ lưỡng, và quan trọng nhất là không đẩy người dân – nhất là nhóm yếu thế – vào thế bị động.
